Wincenty Kadłubek

Wincenty Kadłubek urodził się w Karwowie pod Opatowem około 1150 r. w zamożnej rodzinie rycerskiej. To umożliwiło mu zdobycie wykształcenia. Pierwsze nauki pobierał w Stopnicy, a następnie w Krakowie, gdzie uczęszczał do szkoły katedralnej. Ponieważ cieszył się przyjaźnią księcia Kazimierza Sprawiedliwego, istnieją podejrzenia, iż być może właśnie on pomógł mu materialnie i umożliwił studia za granicą. Nie ma dokładnych danych, na którym uniwersytecie Kadłubek studiował. Mógł to być Paryż lub też Bolonia. Wiadomo natomiast, że zdobył tam wiedzę przyrodniczą i znakomite rozeznanie w kulturze antycznej. Mógł się również pochwalić świetną znajomością prawa. Do kraju wrócił z tytułem magistra (stąd przydomek mistrza), który osiągnął prawdopodobnie jako pierwszy Polak. Po powrocie ze studiów otrzymał święcenia kapłańskie. Został najprawdopodobniej notariuszem, później kanclerzem dworu Kazimierza Sprawiedliwego i jednocześnie kapelanem księcia. Wtedy też rozpoczął pracę nad słynną „Kroniką Polaków”, w której m.in. tak pisał: „Nie jest rzeczą błahą w ludzkich sprawach lekceważyć błahostki. Często bowiem z polnych krzewów wyrastają wysmukłe cedry. Nierzadko perły kryją się w piaszczystym pyle; pod popiołem najlepiej utrzymuje się moc zarzewia. Również szlachetna wielkoduszność nie zawsze mieszka w miastach opatrzonych wieżami i bynajmniej nie gardzi chatami ubogich”.  Składająca się z czterech ksiąg „Kronika”, pisana jest po łacinie, opisuje dzieje Polski piastowskiej od czasów legendarnych do 1202 r. i w tym też roku urywa się. To dzieło literackie, oparte na wątkach historycznych, jest dzisiaj głównym źródłem na temat historii Polski w pierwszych wiekach. Należy jednak dodać, że obecnie nie traktuje się go jako wiarygodnego źródła historycznego.
Działalność kronikarza miała duży wpływ na życie społeczne w kraju. Jego nowatorski sposób myślenia wyprzedzał epokę. Był obrońcą biednych. Często sprzeciwiał się niesprawiedliwemu prawu, które było ustanowione przez bogatych. W 1207 r., po śmieci biskupa krakowskiego Pełki, Kadłubek przejął jego funkcję. Uczestniczył wtedy w Soborze Laterańskim IV, na którym wprowadzono obowiązek rocznej spowiedzi i wielkanocnej komunii świętej, jak również zaostrzono przepisy odnośnie małżeństwa i celibatu kapłanów. Kadłubka uważa się za jednego z reformatorów Kościoła.
Jednak z niewiadomych powodów w 1218 r. dobrowolnie abdykował z urzędu biskupa. Podobno odkrył w sobie zamiłowanie do życia zakonnego i kontemplacyjnego. Jest to w dziejach krakowskiego biskupstwa absolutny precedens. Kadłubek nie przejął się skandalem, jaki wywołała jego abdykacja. Postanowił wstąpić do klasztoru cystersów w Jędrzejowie. Jak mówi legenda drogę z Krakowa do Jędrzejowa kronikarz przeszedł pieszo, a około kilometra od klasztoru, na spotkanie z nim wyszli mnisi. Aby upamiętnić to zdarzenia usypano w tym właśnie miejscu Kopiec Spotkania, który stoi do dzisiaj. Ostatnie pięć lat życia w klasztorze Kadłubek spędził na pisaniu IV księgi „Kroniki” - „Chronica Polonorum".
Zmarł nagle w trakcie pracy 8 marca 1223 roku. Został beatyfikowany przez papieża Klemensa XIII w 1764 roku. Szczątki pierwszego polskiego dziejopisarza spoczywają w cysterskim klasztorze, a on sam, wyniesiony przez Kościół do godności błogosławionego jest w Małopolsce otoczony należnym kultem.

* W Jędrzejowie znajduje się najstarszy klasztor cystersów w Polsce. Znany jest powszechnie, jako miejsce wiecznego spoczynku i kultu błogosławionego Wincentego Kadłubka, który spędził tu ostatnie pięć lat życia W nawie bocznej kościoła, znajduje się kaplica bł. Wincentego Kadłubka zbudowana po 1733 roku. Można zobaczyć w niej freski poświęcone kronikarzowi. Znajdują się tu też jego relikwie.