Widok na klasztor pobernardyński w Piotrkowicach, obecnie należący do Karmelitów Bosych (fot. D. Kalina)
Początki osady Piotrkowice giną gdzieś we wczesnym średniowieczu i, jak się wydaje, związane są z tajemniczym rycerskim rodem, z którego wywodzą się Lisy, Gryfici Wierzbnowie niegdyś mieszkajacy na ziemi sandomierskiej.
Wieś po raz pierwszy wzmiankowana została w parafii Minostowice (dawniej: Ninostowice), w tej miejscowości parafia wymieniona została ok. 1346 r., zaś pierwsza wzmianka o parafii w Piotrkowicach pochodzi z 1373 r. Nieznana jest lokalizacja kościoła w Minostowicach, opierając się na lokalnej tradycji, zapisanej w 1662 roku - na terenie należącym do piotrkowickiego proboszcza, gdzie stała "Boża Męka" - czyli krzyż przydrożny. - Byłoby to miejsce niedległe od klasztoru, położone na wschód, prawie na szczycie sąsiedniego niewielkiego wzniesienia.
Okolice Piotrkowic, Lisowa, Maleszowej na Mapie Galicji Zachodniej z pocz. XIX w. Obrazek pochodzi z książki: Lisów, Maleszowa, Piotrkowice - rodzinne strony Franciszki Krasińskiej.
Hipotetycznie (przy braku w tym miejscu szerszych badań), fundatorem pierwszego kościoła w Piotrkowicach mógł być Piotr, syn Pakosława z Mstyczowa, pochowanego w kościele klasztornym cystersów w Jędrzejowie. Wedle opinii Jana Długosza (poł. XV w.) była to świątynia drewniana p.w. Krzyża Świętego, którego kolatorami (czyli opiekunami) byli dziedzice Piotrkowic – Marek Maleszowski z braćmi herbu Gryf, Jakub z Pielgrzymowic herbu Prus i Mikołaj z Ninoszowic również herbu Prus.
Głównym z pośród tych rodów rycerskich byli Gryfici. Z nich wywodzący się Paweł Ossowski około roku 1559 r., sędzia ziemski sandomierski wraz z żoną Zofią z Łuczyckich herbu Nowina, miejsce drewnianego wzniósł własnym kosztem kościół murowany p.w. św. Stanisława, zachowany w formie ruiny do dnia dzisiejszego. Był on siedzibą parafii obejmującej m.in. dwór rezydencjonalno-obronny w Suliszowie oraz zamek, czy też dwór obronny w Maleszowie (o których to opowiemy w innym miejscu).
Nagrobki fundatorów murowanego kościoła w Piotrkowicach, obecnie w kaplicy Rokszyckich w kościele klasztornym. Rys. Jan Olszewski ok. 1903.
Niedaleko ruin kościoła, pełniącego dziś rolę kaplicy cmentarnej znajduje się pobernardyński zespól klasztorny. Obecnie stanowi on centrum miejscowej parafii z kościołem p.w. Zwiastowania N.M. Panny (dawniej jeszcze: śś. Franciszka i Marcina), a użytkowanym przez zgromadzenie karmelitów bosych. Nad obecnym, południowym wejściem do wnętrza kościoła umieszczona została kamienna tablica erekcyjna z herbem Pobóg i napisem informującym nas o osobie i czasie powstania tej pobożnej fundacji - o Marcinie Rokszyckim.
Portery fundatorów umieszczone w kamiennym nagrobku w kaplicy Rokszyckich w kościele klasztornym. Rys. Jan Olszewski ok. 1903.
W drugiej dekadzie XVII w. dziać się tu miały niezwykłe dla zwykłych śmiertelników rzeczy. Na ten temat znajdujemy odpowiedni opis w książce Hiacynta Pruszcza z 1627 pt. Morze Łaski...
…W Krakowskiey Dyecezyey w sandomierskim Województwie w Majętności Panów Roxyckich, w polu pod lasem jest kościół Panny Nayświętszey z Klasztorem Oyców Bernardynów, miejscu gdzie teraz jest kościół z klasztorem wprzód dawno była Boża Męka (krzyż przydrożny – przyp. DK). Pleban tedy tameczny Andreas Gnojenius, wysłał z pługiem parobka swego orać na to miejsce, gdzie mu się pług na trzy części złamał, a woły wyłamawszy się z jarzma, rozeszły się po lesie, co gdy obaczył pleban, ono meysce w uczciwości wielkiey począł mieć, gdyż mu dwie personie takie świadectwo pod przysięgą dawały: Naprzód Stanisław Kulaga, że na tym miejscu wielokroć widywał światłość wielką. Druga żona Adama Rektora tamecznego, gdy dnia jednego drogą idąc mimo to miejsce w wieczór, widziała obraz Panny Maryi w wielkiey y dziwney światłości, nad nią wzglądający. A tak się poczęły cuda dziać wprzód Roxyckiego, Kasztelana Połanieckiego Roku 1627, bo przy porodzeniu ciężko bardzo chorując, a ofiarowując się, za radą księdza Plebana, na to miejsce tegoż dnia zdrowa została, która dziękując Panu Bogu, naprzód kaplicę zbudowała, a potem y klasztor, a obraz Panny Maryi, który teraz cudowny jest, u fary naprzód był, a potym do klasztora cum magna solemnitate, y konkursem ludzi, przeniesiony jest, roku 1628, wielkiey łaski Pańskiej doznał przy tym obrazie Ksiądz Marcin Szyszkowski, Biskup Krakowski, roku 1630, dnia 12 kwietnia, którego też roku umarł....
W przekazie tym znajdujemy kilka interesujących wątków, które postaramy się uporządkować. Otóż w miejscu obecnego kościoła klasztornego, na szczycie niewielkiego wzniesienia, nieopodal kościoła parafialnego w Piotrkowicach, znajdował się krzyż drewniany z początkiem XVII w. W miejscu tym podczas orki prowadzonej z polecenia miejscowego proboszcza pękł pług, który natrafił w ziemi na jakąś przeszkodę. Miejsce to przed 1627 r. zaczęło „słynąć łaskami", chyba jako pierwsza została uzdrowiona Zofia z Podłęskich (Podłęże koło Pińczowa), żona Marcina Rokszyckiego, kasztelana połanieckiego.
Wnętrze Kaplicy Loreto. W lewym górnym rogu widok na ołtarz z figurą NMP; po prawej legendarna cudowna figurka NMP w relikwiarzu na ścianie bocznej; poniżej płyta nagrobna Stanisława Krasińskieg, ojca Franciszki z Krasińskich Wettyn, księżnej Kurlandii i Semigalii, prababki dynastii krolów włoskich (fot. D. Kalina)
Z zebranych wiadomości możemy stwierdzić, że przed końcem trzeciej dekady XVII wieku na terenie parafii w Piotrkowicach był czczony o b r a z umieszczony w kościele parafialnym, który zaczął cieszyć się szczególną estymą u wiernych jeszcze przed 1630 rokiem. Wówczas powstała nieopodal kościoła parafialnego w Piotrkowicach niewielka kaplica, a przy niej zamieszkało dwóch zakonników (z klasztoru franciszkanów w Chęcinach), którzy dać mieli początek zgromadzeniu klasztornemu w Piotrkowicach, a wewnątrz kaplicy umieszczona została pierwotnie miniaturowa figurka NMP. Klasztor powstał krótko przed 1630 r. z inspiracji biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego, wspomnianego w cytowanej miejscowej tradycji, a zapisanej po raz pierwszy około 1662 roku (pierwsze wydanie ksiązki Pruszcza); tu na marginesie uwaga: Szyszkowscy byli skoligaceni z Rokszyckimi poprzez siostrę Marcia Rokszyckiego, która była matką Piotra Szyszkowskiego.
Klasztor pobernardyński w Piotrkowicach zachował się częściowo. Brak jest dwóch skrzydeł - zachodniego i północnego. Znakomicie zachowany jest natomiast kościół z wybornym barokowym wyposażeniem, Kaplica Loreto z cudowną figurką (obecnie na ścianie bocznej), oraz figurą NMP z serii tzw. pięknych Madonn, datowaną na rok 1400 r. w centrum ołtarza - tu, po lewej stronie umieszczony jest również zachowany w doskonałym stanie ołtarz z cudownym obrazem, pochodzącycm z danego kościoła p.w. Św. Stanisława. W kościele zachowane są rzeźbione nagrobki okolicznych dziedziców i dobrodziejów konwentu, oraz, przeniesione tutaj nagrobki fudnatora kościoła parafialnego Pawła Ossowskiego z małżonką - wybitne dzieło rzeźby nagrobnej pochodzące z pińczowskich warsztatów.
Klasztor karmelitów w Piotrkowicach. Widok od strony północno-zachodniej (fot. D. Kalina)
Po obejrzeniu zabytków przeszłości w piotrkowickim klasztorze, odaniu czci Najświętszej Marii Pannie w Kaplicy Loreto, wedrówce na cmentarz parafialny - patrzymy na dolinę rzeki Morawianki, której wody płyną w kierunku Morawicy. - Możemy zdecydować się na obejrzenie dawnego dworu (często nazywanego zborem protestanckim) w Suliszowie (gdzie zabity od Szwedów został wspomniany wyżej Paweł Ossowski), rezydencji Tarnowskich w Piotrkowicach, gdzie mieszkała m.in. Laura Potocka, nieszczęśliwa małżonka Stanisława Tarnowskiego, kobieta wielu talentów (m.in. malarka), pobliskiego kościoła w Lisowie z Kaplicą św. Barbary (mauzoleum rodziny Krasińskich z cudownymi rzeźbami w marmurze), czy ruin zamku Krasińskich w Maleszowie. Stąd też bliko jest do Chmielnika, Rakowa, Szydłowa czy Kielc.
...można też w piotrkowickim sanktuarium znaleźć I coś więcej jeszcze. W roku 1970 Jan Jaroszewicz, biskup ordynariusz kielecki oddał je pod opiekę Karmelitom Bosym. Bracia zakonni rozpowszechniają wśród wiernych swoje wielkie nabożeństwo do Matki Bożej ukazując Ją jako przykład modlitwy, kontemplacji i zawierzenia Bogu. Propagują oni nabożeństwo szkaplerzne jako znak szczególnego oddania się Matce Bożej. Każdy, kto zapragnie wyciszenia, modlitewnego skupienia oraz obcowania z Bogiem, może tu przyjechać, by odprawić indywidualne rekolekcje na wybrany przez siebie temat. Może także wziąć udział w modlitwach wspólnoty zakonnej Karmelitów Bosych. Organizowane są też tzw. dni skupienia. Czas wolny można wykorzystać na osobistą refleksję, modlitwę, lekturę duchową, spacery i rozmowę z duchownym.
....Każdego dnia - rano, w południe i pod wieczór z wieży kościelnej piorkowickiego kościoła rozbrzmiewa melodia modlitwy na Anioł Pański, przypominając wiernym Tajemnicę Wcielenia Syna Bożego, które dokonało się w Domku Matki Bożej w Nazarecie...
Serdecznie zapraszamy...
Autor tekstu: Dariusz Kalina
