Gmach WDK - widok od strony miasta Fot. D. Kalina
Pod względem historycznym, teren, na którym zdecydowano się wznieść kielecki WDK obejmujący nieco ponad 7.5 ha należał do biskupów, rezydentów kieleckiego zamku biskupów krakowskich. Po roku 1791, kiedy dokonano upaństwowienia majątku kościelnego znajdującego się na terenie województwa sandomierskiego, klucz kielecki dóbr biskupich stał się własnością Skarbu Państwa. Jeszcze w latach 20. XX wieku, powstały w Kielcach Komitet Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, związany ze stacjonującym w mieście 4 Pułkiem Legionów, rozpoczął starania o budowę obiektu. Postanowiono upamiętnić "czyn legionowy" Józefa Piłsudskiego specyficznym pomnikiem - budynkiem, wokół którego można było zgromadzić instytucje wspierające stacjonujące w mieście oddziały wojskowe. Tu właśnie planowany był rozwój sportu wyczynowego i paramilitarnego, upowszechnianie kultury oraz integracja środowiska wojskowego z mieszkańcami Kielc.
Gmach WDK - widok od strony zachodniej i od podwórza. Fot. D. Kalina
Pomimo tego, że w Polsce trwał wówczas kryzys gospodarczy, władze kraju znalazły na jego budowę astronomiczną sumę blisko 9 milionów złotych z Funduszu Pracy. Pracami budowlanymi kierowało powołane 28.01.1933 r. Stowarzyszenie Domu Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Budowę rozpoczęto po 1933 r., a w jego budowę ukończono 11 listopada 1935 roku, o czym informuje data na froncie budynku. Instytucja przybrała nazwę Domu Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, a jego patronem został marszałek Józef Piłsudski, zmarły w 1933 r. Projekt sporządził Edgar Norwerth, wybitny architekt, profesor Politechniki Warszawskiej, autor projektu Centralnego Instytutu Wychowania Fizycznego na Bielanach w Warszawie, jednego z największych założeń sportowych w ówczesnej Europie. Wnętrza gmachu kieleckiego zaprojektował ceniony rzeźbiarz Leon Książyński, zaś łazienki i całą kanalizację zamówiono u Stanisława i Euzebiusza Stawińskich.
Modernistyczne, bogato zdobione elewacje WDK w Kielcach. Fot. D. Kalina
Wedle autentycznego opisu technicznego do projektu domu P.W. i W.F. w Kielcach. Opis z 27 lipca 1933 r. sporządzony w Warszawie przez Edgara Norwertha, którego oryginał zachowany jest w Kieleckim Archiwum Państwowym w Kielcach, gmach ...położony jest na placu ograniczonym ulicami 3-go Maja (obecna ulica Ściegiennego - przyp. DK), nowo projektowaną ulicą prowadzącą na Stadion (obecna Aleja na Stadion - przyp. DK)i placem rynkowym (obecnie skwer z pomnikiem Czwórki Legionowej - wówczas stanowiący główny plac targowy w mieście - przyp. DK),z frontem głównym i wejściem zwróconym na plac. W głębi terenu przewiduje się ogród, place tenisowe i gimnastyczne oraz basen pływacki (basen zrealizowano w lesie, niedawno zlikwidowany, a w jego miejscu jest wznoszony hotel - przyp. DK). Sam budynek miał mieć ...objętości ok. 30000 metry kwadratowe, teatr-kino na 800 osób, 30 pokoi dla organizacji wojskowych, salę gimnastyczną z rozbieralniami i natryskami oraz galerię na 160 osób, poza tym kasyno z salą balową i pokojami klubowymi oraz trzy świetlice żołnierskie. Każda z tych składowych części gmachu posiada osobne wejście niezależne od głównego, wychodzącego na plac rynkowy, które daje dostęp centralny do wszystkich pomieszczeń gmachu. Jego otoczenie miało być wyglądać w następujący sposób ...plac ma być splantowany z wyrobieniem i zachowaniem normalnych spadków istniejących na terenie i zabezpieczeniem dobrego spływu wody od budynku. Wzdłuż ścian budynku przewiduje się chodniki z płyt betonowych, (...) ułożonych na podłożu z piasku w krawężnikach betonowych wys. 30 cm z wkopaniem w ziemię na głębokości 18 cm (...). Parcela ma być ogrodzona siatką drucianą z drutu cynkowego (...) umocowaną w ramce z żelaza okrągłego. Ramka przymocowana do stojaków z rur gazowych 0.5 cm, na podmurówce betonowej wys. 60 cm, z gałką drewnianą w górnej części rury. Wysokość ogrodzenia 2 m. Bramy wjazdowe i furtki zależnie od potrzeb miejscowych. Był to wówczas jedyny w mieście budynek zrealizowany w najnowocześniejszej wówczas technologii. W następnych latach na jego terenie umieszczono Miejski Ośrodek Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego, świetlicę i ogród jordanowski dla dzieci. W okresie drugiej wojny światowej budynek zajęli Niemcy, którzy umieścili w nim placówkę Soldatenheimu dla żołnierzy stacjonujących w Kielcach, a z końcem wojny działał tu szpital.
Modernistyczne, oryginalne wnętrza w WDK. Fot. Z. Masternak
Na skwerze przed gmachem w 1938 r. odsłonięto pomnik Czynu Legionowego. Artysta - Jan Raszka - nie zdążył wykonać odlewu w brązie i na cokole stanął tylko patynowany model gipsowy. Pomnik ten zniszczyli Niemcy, odtworzony od podstaw został ponownie odsłonięty 11 sierpnia 1991 roku.
Tzw. Czwórka Legionowa przed kieleckim WDK, pomnik Czynu Legionowego. Fot. D. Kalina
W Wojewódzkim Domu Kultury prowadzona jest do tej pory wszechstronna działalność kulturalna przeznaczona do odbioru przez mieszkańców Kielc i całego województwa świętokrzyskiego. Pod jego "skrzydłami" działa Zespół Pieśni i Tańca „Kielce", zespół taneczny „Małe Kielczanki", zespół akrobatyczno-rewiowy „Trzpioty", liczne kluby hobbistyczne. Prezentowane są tu wystawy twórczości ludowej, twórczości dzieci i młodzieży i inne, w sali widowiskowej prezentowane są filmy, występy artystyczne, na terenie WDK odbywają się także Giełdy Kolekcjonerów.
Tablice o charakterze poświadczeniowym na frontonie gmachu, dotyczące uroczystości patriotycznych. Fot. D. Kalina
Autor tekstu: D. Kalina
