Ród Myszkowskich w końcu XVI wieku stał się jednym ze znaczniejszych rodów w całej Rzeczypospolitej. Podstawy ku temu stworzył biskup krakowski Piotr Myszkowski herbu Jastrzębiec, który pod koniec swego życia zajmował się intensywnie działalnością gospodarczą i powiększaniem majątku. W roku 1580 zakupił dobra Chroberz, w 1582 r. Książ Wielki, a w 1586 r., rozległe dobra pińczowskie. - Przed śmiercią udało mu się posiąść trzy miasta i aż 78 wsi!

  W powiatowym Książu Wielkim rozpoczął budowę nowego zamku według projektu Santi Gucciego, noszącego nazwę Mirów. Po jego śmierci ukończył go spadkobierca Zygmunt Myszkowski, około roku 1597. Podczas jednej z wielu wizyt w Italii został on przyjęty do włoskiego rodu książęcego z Mantui, od których otrzymał herb i nazwisko Gonzaga.

  W Pińczowie za swojego życia biskup krakowski rozbudował zamek w duchu manieryzmu, czyniąc z niego prawdziwą perłę architektury. Na terenie miasta poczynił szereg inwestycji, m.in. kazał wybudować wodociąg, słynną w całym kraju łaźnię, wodotryski i inne. Cieszył się opinią humanisty - m.in. był mecenasem Jana Kochanowskiego, a w swoich dobrach zatrudniał wielu artystów z Włoch i innych krajów Europy. Zmarł w 1591 roku w Krakowie, gdzie został pochowany w kaplicy św. Dominika przy kościele Świętej Trójcy, gdzie w latach 1603-1614 jego bratanek Zygmunt Myszkowski wzniósł rodzinne mauzoleum. Ta jedna z piękniejszych kaplic grobowych w ówczesnej Polsce znalazła swoje naśladownictwo w Staszowie, gdzie powstała Kaplica Tęczyńskich lub inaczej: Matki Boskiej Różańcowej.

 

Zamek w Pińczowie. W kaplicy zamkowej (widocznej nad przejazdem bramnym)  przechowywany był obraz NMP, nazwany później Matki Boskiej Mirowskiej, ufundowany przez Zygmunta Myszkowskiego. Obrazek pochodzi z książki L. Chodźko, La Pologne historique, littéraire, monumetale et pittoresque, ou scènes historiques, monumens, monnaires, médeilles, costumes, armes; portraits, esquisses biographiques...

  Właśnie Zygmunt Gozaga Myszkowski w roku 1592 zdecydował się na lokowanie na prawie niemieckim miasta Mirów. Zostało ono osadzone na wydzielonym od strony wschodniej terenie, na którym jeszcze za życia biskupa Piotra Myszkowskiego, zaczęto budować kościół, w zamierzeniach mający stać się siedzibą pińczowskiej parafii.

Fragment mapy Pińczowa z 1830 r. przechowywanej w zbiorach Archiwum Państwowego w Kielcach. Widoczny po lewej stronie rynek Pińczowa, po prawej kościół i klasztor reformatów przy rynku Mirowa

  Kościół pw. Nawiedzenia NMP, pierwotnie kolegiata, został w 1605 r. przekazany braciom zakonu św. Franciszka, zwanych reformatami, którzy nie chcieli przejąć świątyni z powodu istniejących dwóch wież dobudowanych od frontu i ostatecznie opuścili miasto w 1610. Po śmierci Zygmunta w 1615 r., gdy ordynację pińczowską otrzymał jego brat Ferdynand Gozaga Myszkowski, zdecydowano się kontynuować budowę świątyni. Wobec upadku fundacji klasztoru, ordynat postanowił przywrócić świątyni charakter kolegiaty, a w rynku Mirowa wzniósł nawet murowany dom dla prepozyta, kapłana przewodniczącego pińczowskiemu zgromadzeniu księży. Niestety po jego śmierci w 1647 r. zarzucono i ten zamysł, a kościół pozostał pusty. Obraz podarowany przez Myszkowskiego klasztorowi reformatów w tej sytuacji znalazł się w klasztorze paulinów w Pińczowie, a potem na powrót na zamku.

Kościół klasztorny pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Fot. D. Kalina

  Dopiero po zakończeniu działań wojennych podczas tzw. "potopu" szwedzkiego, nowy ordynat pińczowski, Stanisław Gonzaga Myszkowski, po roku 1683 przystąpił do realizacji fundacji klasztoru reformatów w Pińczowie-Mirowie. Po uzyskaniu stosownych zezwoleń potwierdzających powstanie nowej kolonii franciszkanów w Pińczowie (miasto Mirów zostało złączone z Pińczowem w 1612 r.), rozpoczęły się prace budowlane dostosowujące bryłę kościoła do wymogów "ubóstwa"  reformatów. Nastąpiła rozbiórka obu jego wież stojących przy zachodniej elewacji kościoła.

  Jego wnętrze posiada dziś jedną wydłużoną pięcioprzęsłową nawę i jednoprzęsłowe prezbiterium zamknięte półkoliście. Dwie istniejące boczne kaplice kopułowe dobudowano po obu stronach nawy jeszcze w pierwszej ćwierci XVII w. - w krypcie umieszczonej pod północną kaplicą zaczęto z czasem chować przedstawicieli rodziny właścicieli Pińczowa.

Widok na wnętrze kościoła Nawiedzenia NMP w Pińczowie (Mirowie). Fot. D. Kalina.

  Po osiedleniu się reformatów przybyłych z Krakowa ok. w 1683  r., obraz z wizerunkiem NMP ufundowany przez Zygmunta Myszkowskiego trafił do ich nowego  kościoła. Logicznym było umieścić go w głównym ołtarzu, ale nakazem prawa zakonnego, zawieszono w nim postać Ukrzyżowanego Zbawiciela. Bracia zakonni trzymali zgodę od Stanisława Myszkowskiego na przeniesienie obrazu Matki Boskiej do bocznego ołtarza usytuowanego w kaplicy północnej. Tam zbudowany został skromny ołtarz boczny z funduszy zebranych wśród wiernych, a w ołtarzu głównym zawisł dużych rozmiarów krucyfiks dłuta Urbana Kitowicza, brata zakonnego. Odtąd nazywana była Kaplicą NMP.

Ołtarz Matki Bożej w kościele zakonnym. Fot. D. Kalina

  Ołtarz w Kaplicy NMP z wizerunkiem cudownym został konsekrowany dopiero w 1697 r. Nowy, okazalszy ołtarz został wzniesiony w 1748 r. Odtąd obraz cudowny Matki Boskiej Mirowskiej w dni codzienne zasłaniany był obrazem Nawiedzenia św. Elżbiety, natomiast  głowy Matki Boskiej i Jezusa okresowo otacza aureola z dwunastu pozłacanych gwiazd. Obecnie słynie na całą Polskę jako obraz cudowny Matki Boskiej Mirowskiej łaskami słynący. Dziś ołtarz stoi wysunięty nieco poza obręg kaplicy, tak aby wierni mogli go widzieć podczas celebrowanych mszy świętych. Na ten temat zob. http://www.diecezja.kielce.pl/sanktuaria

Kopia obrazu cudownego Matki Boskiej Mirowskiej. Obrazek pochodzi ze strony: http://www.sanktuariummirowskie.c0.pl/

  Obraz jest kopią obrazu Matki Bożej Śnieżnej z bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie, przedstawia Matkę Bożą z Dzieciątkiem i unoszącą się gołębicą symbolizującą Ducha Świętego. Poniżej widoczni są dwaj patronowie Polski - św. Wojciech i Św. Stanisław. Potwierdzeniem czynionych cudów i otrzymanych łask z udziałem cudownego obrazu Matki Boskiej Mirowskiej jest "Księga Cudów" prowadzona przez tutejszych zakonników od 1787 r., gdzie odnotowane są przypadki nawrócenia z protestantyzmu na wiarę rzymsko-katolicką oraz wiele przypadków odzyskania zdrowia. Wedle świadectw wiernych, na przestrzeni trzystu lat dokonało się około stu faktów pomocy udzielonej przez Matkę Bożą Mirowską. Jest ona czczona w Pińczowie jako Wspomożycielka Rodzin, jako niosąca pomoc i ratunek w przypadkach pożarów i... w schorzeniach nóg.

Oryginalny obraz Matki Boskiej Mirowskiej z gwiazdami w klasztorze reformatów w Pińczowie

Dariusz Kalina